Մհեր Հարոյան

Երկնքում Արևն ու Լուսինը նույն մեծության են թվում։ Բայց չէ՞ որ ամեն ինչ հեռավորությունից է կախված (հեռվում սավառնող մեծ ինքնաթիռը մեզ ավելի փոքրիկ է թվում, քան մեր կողքին նստած թռչնակը)։ Արևը մեզանից շատ ավելի հեռու է, քան Լուսինը։ /Դրա փոխարեն այն ավելի մեծ է Լուսնից։

Լուսնի մակերևույթը տխուր տեսք ունի։ Այն շատ մուգ գույնի է և ծածկված է մեծ ու փոքր փոսերով։ Լուսնի վրա կան նաև լեռներ։ Փոսերը մեզ երևում են մուգ կետերի տեսքով։ Լեռներն էլ սրագագաթ չեն, մի տեսակ կլոր տեսք ունեն։ Լուսնի վրա ո՛չ օդ կա, ո՛չ ջուր։ Պարզ է, որ այնտեղ կյանք չի կարող լինել։ Լուսինն իր լույսը չունի, այն ընդամենը փոխանցում, անդրադարձնում է Արևի՝ իր վրա ընկած լույսը։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Դուրս գրի’ր անծանոթ բառերը և էլեկտրոնային բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր.

2. Արևն է մեզանից հեռո՞ւ, թե՞ Լուսինը: Արևը

3. Արևն է ավելի մե՞ծ, թե՞ Լուսինը: Արևը

4. Շարունակի՛ր.

Արևը մեզնից շատ ավելի հեռու է, քան լուսինը;

Այն շատ մուգ գույնի է և ծածկված է մեծ ու փոքր փոսերով։

Լուսնի վրա ոչ օդ կա, ոչ ջուր ՛՝

Լուսինն իր լույսը չունի, այն ընդամենը փոխանցում, անդրադարձնում է Արևի՝ իր վրա ընկած լույսը։…

Արև

Տեղեկատվական

Ամեն օր Արևը դուրս է գալիս, ու լույսը բացվում է, իսկ երբ մայր է մտնում, օրը մթնում է: Իրականում մեր երկրագունդը պտտվում է Արևի շուրջը ,և արեգակն է լուսավորում երկիրը; Արևը նաև տաքություն է տալիս մեզ: Այն շիկացած գունդ է. նրա վրա ամեն ինչ հալված եռում է: Եթե Արեգակը չլինի,երկրկ վրա ամենինչ կսառչի։և բույսերը և մարդիկ եվ կեթանիներ ը չեն կարողանա ապրեն առանց լույսի և ջերմության, ինչպես և առանց օդի ; Ուրեմն առանց Արևի Երկրի վրա չի կարող կյանք լինել:

Երբ մեզ մոտ մութ է, Արեգակը երկրագնդի հակառակ կողմն է լուսավորում: Բայց այդ ժամանակ իր լույսը տալիս է Լուսնին, Լուսինն էլ փոխանցում (անդրադարձնում) է մեզ, և գիշերը գիշերը սարսափելի խավար չի լինում:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Գրի՛ր հոմանիշները:․

արեգակ- արև, արփի

ջերմություն-տաքություն, գոլ,տապ

խավար-մթություն,անլույս

2. Արևն ա՞ստղ է, թե՞ մոլորակ: ԱՐևԸ ԱՍՏՂ Է

3. Գիշերը երկնքում ի՞նչ ես տեսնում: ԱՍՏՂԵՐ

4. Լուսինը երկնքում ի՞նչ է անում: ԼՈՒՅՍ Է ՏԱԼԻՍ

5. Աստղերը երկնքում ի՞նչ են անում: ԱԱՍՏՂԵՐԸ ԵՐԿՆՔՈՒՄ ՓԱՅԼՈՒՄ ԵՆ

6. Շարունակի՛ր.

Իրականում մեր երկրագունդը պտտվում է արևի շուրջը , և արեգակն է լուսավորոմ երկիրը;

Եթե Արեգակը չլինի երկրի վրա ամեն ինչ կսառչի; երկրկ վրա ամենինչ կսառչի։և բույսերը և մարդիկ եվ կեթանիներ ը չեն կարողանա ապրեն առանց լույսի և ջերմության, ինչպես և առանց օդի ;

Երբ մեզ մոտ մութ է, Արեգակը երկրագնդի հակառակ կողմն է լուսավորում: ․․․․

Ճանապարհորդություն դեպի Լուսին 

Ֆրանսիական ժողովրդական հեքիաթ 

Մաս 1 

Ժուկով-ժամանակով մի փոքրիկ, շատ փոքրիկ գյուղ կար: Էս գյուղի բնակիչներին կոչում էին բալզաթցիներ, որովհետև գյուղի անունը Բալզաթ էր: Նրանք շատ միամիտ մարդիկ էին: Չէ, միամիտ չէին, ճիշտը որ ասենք` խելքից մի քիչ պակաս էին:  

Գյուղամիջում մի եկեղեցի կար: Եկեղեցու բակում մոշի մի թուփ էր աճում: Թուփը տարեցտարի մեծանում էր, խոշորանում և եկեղեցու դուռը համարյա փակել էր: Մարդիկ հազիվ էին այնտեղ մտնում: 

Մի օր էլ գյուղացիները հավաքվում են ու որոշում եկեղեցին հեռացնել, որ հանգիստ ելումուտ անեն: Գյուղի կանայք մի երկար, հաստ պարան են գործում: Տղամարդիկ պարանը երեք անգամ փաթաթում են զանգակատան շուրջը: Ահել-ջահել հավաքվում են, իրար կողքի շարվում, պարանից քաշում ու գոռում. 

• Մե՜կ-երկո՜ւ, քաշեցի՜նք, մե՜կ-երկո՜ւ, քաշեցի՜նք… 

Քաշում են, քաշում, պարանը քիչ-քիչ ձգվում է, երկարում: Բալզաթցիներն էլ մի երկու սանտիմետր հեռանում են եկեղեցուց ու կարծում են, թե եկեղեցին է շարժվել: Ուրախանում են ու գոռում. 

• Եկեղեցին տեղից շարժվո՜ւմ է:  

Շատ որ ձգում են, պարանը կտրվում է, և բալզաթցիները իրար վրա են թափվում: Վեր են կենում, շորները թափ տալիս ու նայում եկեղեցուն: Նայում են ու շատ են զարմանում, որ եկեղեցին մի մատնաչափ էլ չի շարժվել: Առաջվա պես իր տեղում է նաև մոշի թուփը: 

Հարցեր և առաջադրանքներ 

1․ Դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը և էլեկտրոնային բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր: 

2․ Լրացրո՛ւ պակասող բառերը: 

ա) Էս գյուղի բնակիչներին կոչում էին բալզաթցիներ, ….. գյուղի անունը Բալզաթ էր: 

բ) Նրանք շատ միամիտ ….. էին: 

գ)…… մի եկեղեցի կար: 

դ) Եկեղեցու բակում մոշի մի ….. էր աճում: 

ե) Քաշում են, քաշում, պարանը …….. ձգվում է, երկարում: 

զ)……….պես իր տեղում է նաև մոշի թուփը: 

Մաս 2 

Մի անգամ էլ բալզաթցիները հորիզոնում թույլ, նարնջագույն լույս են նշմարում և սկսում են դեսուդեն վազել ու գոռալ. 

• Ժողովո՜ւրդ, երկինքը վառվո՜ւմ է, երկինքը վառվո՜ւմ է: Թմբո՛ւկ զարկեք, շուտ, աստիճաննե՛ր բերեք, դույլերով ջո՛ւր հասցրեք: 

Մեծ իրարանցում է սկսվում: Երբ ամեն ինչ պատրաստ է լինում, մարդիկ մոլորված իրար հարցնում են, թե որ կողմից են հանգցնելու կրակը: 

• Ի՞նչ եք շվարել,- գոռում է գյուղի առաջնորդը,- հրե՜ն կրակը: Առա՜ջ, իմ հետևի՜ց: 

Ասում է ու վազում: Գյուղացիները` նրա հետևից: Մի քանիսը աստիճաններ են տանում, մյուսները` ջրով լի դույլերը: Գոռում-գոչյունով, հարայ-հրոցով վազում են, գյուղից դուրս գալիս` ուրախանալով ու պարծենալով, թե տեսեք, է՜, ինչ մարդիկ ենք մենք` բալզաթցիներս, որ մի մարդու նման գնում ենք աղետից փրկվելու: 

Բայց մի քիչ որ առաջ են գնում ու մոտենում անտառին, հանկարծ տեսնում են, թե կլորերես լուսինն ինչպե՛ս է ծառերի կատարից հորիզոն բարձրանում և իր նարնջագույն լույսով լուսավորում ամբողջ Բալզաթը: Եվ գլխի են ընկնում, որ անտառի ծայրին ոչ մի հրդեհ էլ չի եղել, այլ սովորական լուսինն է: 

Բա իզո՞ւր էին բոլորը ծաղրում բալզաթցիներին: Բայց, պարզ է, նրանց էլ դա դուր չէր գալիս: 

Մի օր էլ գյուղի առաջնորդը հավաքում է իր տասներկու խորհրդականներին և ասում. 

• Ժամանակն է, որ մարդկանց աչքում Բալզաթի անունը բարձրանա: Էն օրը, որ տեսա, թե լուսինը ինչպես էր բարձրանում, մտքովս մի բան անցավ ու մինչև հիմա հանգիստ չի տալիս ինձ: Ասում եմ` գնանք լուսինը գրավենք, տեսնենք` ի՛նչ կա-չկա վրան: Պետք է առաջինը հասնենք լուսին և բալզաթցիների փառքն ու պատիվը աշխարհով մեկ անենք: Խորհրդականներն ուրախությունից  ծափ են տալիս:  

Հարցեր և առաջադրանքներ 

1․ Ինչպիսի՞ն էին գյուղացիները: 

2․ Տեքստից գտի՛ր տրված բառերի հականիշ բառերը: 

Խորամանկ –  
Սխալ –  
Մոտենալ –  

3․ Տրված բառերից ընտրի՛ր համապատասխան զույգերն ու կազմի՛ր բարդ բառեր: 

Գյուղ, մատ, տուն, չափ, տղա, մեջ, զանգակ, մարդ 

Մաս 3 

– Սպասեցեք,-ասում է նրանցից մեկը,- բա ո՞նց ենք լուսին հասնելու:  

– Դա շատ հեշտ է,- պատասխանում է առաջնորդը: -Այ, տեսեք, հիմա մենք տասներեք մարդ ենք: Եթե մեզնից ամեն մեկն իր հետ մի հարևան բերի` քսանվեց կդառնանք: Քսանվեց բալզաթցիներից ամեն մեկը մի տակառ կվերցնի ու գլորելով կտանի գյուղից դուրս, կբարձրացնի այն բլրի վրա, որտեղ առաջ մեր ջրաղացն էր: Տակառները կշարենք իրար վրա և, գրո՛ղը տանի, համոզված եմ, որ կմոտենանք լուսնին ու մի ցատկով կիջնենք նրա վրա:  

Բալզաթցու խոսքը խոսք է, որ ասաց` կանի: Լիալուսնի հենց առաջին օրը մեծ տանջանքով ու չարչարանքով քսանվեց տակառները գլորում բարձրացնում են բլուրը: Առաջնորդը կանգնում է առաջին տակառի վրա: Պարան են բերում, մի ծայրին կեռիկ են ամրացնում և մտցնում երկրորդ տակառի անցքի մեջ, իսկ մյուս ծայրը տալիս են առաջնորդին: Սա քաշում, վեր է բարձրացնում երկրորդ տակառը, դնում առաջինի վրա, իսկ ինքը վեր է մագլցում: Նույն ձևով բարձրացնում է երրորդ, հետո չորրորդ, հինգերորդ տակառները, որոնք աշտարակի նման դարսվում են իրար վրա: Երբ առաջնորդը հասնում է քսանվեցերորդ տակառին, և էլ ուրիշ տակառ չի մնում, վերևից գոռում է. 

• Ժողովո՜ւրդ, համարյա տեղ եմ հասել: Մի քիչ էլ որ բարձրանամ, ձեռքս լուսնին կդիպչի: Մի տակառ էլ տվե՜ք: 

Ներքևից բալզաթցիները թե` գյուղում էլ տակառ չի մնացել: Մի քիչ համբերի, գնանք հարևան գյուղից պարտքով մի տակառ ուզենք, բերենք:  

• Թո՜ւ,- վերևից բարկանում է առաջնորդը: – Տնաշեննե՛ր, գլխներիդ մեջ մի կոպեկի խելք չկա, է՜: Տո հենց ամենաներքևի տակառը հանեք, տվեք: 

Բալզաթցիները ենթարկվում են: Տեղահան են անում առաջին տակառը, որին հենված էր ամբողջ աշտարակը: Տակառը մի կերպ դուրս են քաշում, բայց հանում են թե չէ, մեկ էլ` թըրը՜մփ, աշտարակը միանգամից դղրդալով փուլ է գալիս: Տակառների հետ ցած է գլորրվում նաև առաջնորդը: Ոտ ու ձեռը ջարդում է, մի չորս կող էլ հետը: Գյուղացիները զարմանքից մնում են բերանները բաց կանգնած, և ոչ մեկը ծպտուն չի հանում:  

… Ու մինչև օրս էլ չեն հասկանում, թե այդ ինչպե՛ս պատահեց, որ այդքան խնամքով մշակված ճանապարհորդությունը այդպիսի տխուր ավարտ ունեցավ:  

Հարցեր և առաջադրանքներ 

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր տրված բառերը. 

Իրարանցում-  

Նշմարել- 

Շվարել- 

Աղետ- 

2. Համառոտ պատմիր, թե ինչպես էին բալզաթցիները եկեղեցին տեղից շարժում և այդ հատվածը վերնագրի՛ր. 

Բալզաթցիների արարքները թվարկի՛ր. 

Ա) եկեղեցին տեղաշարժելը 

Բ) 

Գ)  

3. Նկարի՛ր գյուղի առաջնորդին, պատմի՛ր նրա մասին: 

4. Բալզաթցիների նոր արկածները. հեքիաթ հորինի՛ր և հրապարակի՛ր բլոգումդ: 

Ըստ Ալլա Տեր-Հակոբյանի
Տղան նստել էր բազմոցին ու նկարազարդ գիրք էր թերթում. կարդալ նա
դեռ չգիտեր։ Հանկարծ օդանցքից ներս թռավ մի մեծ, շողշողուն բզեզ երկարուկ բեղերով ու թը՛մփ...ուղիղ գրքի բաց էջի վրա։ Ոնց որ քարկտիկի փոքրիկ շարժվող քար լիներ։ Ու սկսեց քայլել տողերի վրայով դեպի աջ ու հետ, հետո նորից դեպի աջ ու հետ: Ու այդ բոլորն
այնքան լուրջ, կենտրոնացած, որ կարծես իսկապես կարդում էր,
կարդացածից էլ բան էր հասկանում։
«Խելոք բզեզ է»,- մտածեց տղան։ Ու առանց երկար-բարակ մտածելու
երկու մատով բռնեց բզեզի պլպլան կողերից, դրեց լուցկու դատարկ
տուփի մեջ, տուփը փակեց ու մոտեցնելով ականջին՝ ասաց բզեզին. – Քեզ հետ հետաքրքիր է: Արի ընկերություն անենք: – Արի՛,- բամբ ձայնով պատասխանեց բզեզը տուփի միջից։ – Իսկ ո՞նց. դու
ազատության մեջ ես, իսկ ես`բանտում։ Այդպես ընկերություն չի արվի։
Բայց տղան չէր ուզում բզեզին լուցկու տուփից դուրս թողնել: – Ոչինչ, կարվի։ Ես քեզ համով ուտելիքներ կտամ։ Վազեց բակ, խոտ
պոկեց բերեց, որ բզեզը ուտի: Բզեզը չկերավ: – Քեզ ի՞նչ պատահեց։ – Չգիտեմ: Ինչ-որ ախորժակս փակվել է: – Դե որ այդպես է, մի բան երգի՛ր։ – Ձայնս կտրվել է։
15
«ԵՍ» ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ – Գիտե՞ս ինչ,- ջղայնացավ տղան,- դու ընկերություն անել չգիտես: Եվ
տուփը թափով շպրտեց ինչքան կարող էր հեռու: Տուփը կպավ ծառին,
բացվեց, ու բզեզը դուրս ընկավ: Բայց ջարդուխուրդ չեղավ. Թևիկները
փրկեցին։ Երբ բզեզի ուշքը տեղը եկավ, նա նստեց մի չոր ցողունի ծայրին,
մտածեց, հետո թռավ մոտեցավ տղային ու ասաց. – Իսկ դու ընկերություն անել կարողանո՞ւմ ես: Ասաց ու տղայի
պատասխանին չսպասելով՝ թռավ գնաց: Այդ օրից տղան նրան էլ երբեք
չհանդիպեց:
Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը և էլեկտրոնային բառարանի
   օգնությամբ բացատրի՛ր:
2. Ի՞նչ կպատահեր, եթե դու լինեիր տղայի փոխարեն ու հանկարծ
   տեսնեիր շողշողուն բզեզի գրքի էջի վրա։ Ի՞նչ կհարցնեիր նրան
   առաջինը։
3. Եթե բզեզը կարողանար քեզ թռչել սովորեցնել, ու՞ր կգնայիք
   միասին։ Նկարի՛ր ու պատմի՛ր այդ վայրի մասին։
4. Փորձի՛ր նկարագրել տղայի զգացմունքները «առանց բառերի»՝
   օգտագործելով միայն շարժումներ կամ ձայներ։
5. Փոխի՛ր պատմության վերջաբանը։ Ի՞նչ այլ ավարտ ես
   պատկերացնում։
6. Համակարգչային ծրագրի օգնությամբ պատրաստիր «բզեզի օրագրի
   էջ»՝ նկարներով ու գրառումներով՝ մեկ օր նրա կյանքից տուփի մեջ
   և տուփից դուրս։

Վահագն Դավթյան 

Թե հրաշքով ճամփաս տանի 

Դեպի Եփրատ ու մանկություն, 

Հոտոտելով քեզ կգտնեմ, 

Հայրենական փոքրիկ իմ տուն։ 

Այն կապույտից ու այն ոսկուց, 

Որ ջրերին էին թառում, 

Կճանաչեմ ու կգտնեմ 

Իմ մանկության ոսկե առուն։ 

Հազարի մեջ կճանաչեմ 

Իմ մանկության բարակ բարդին, 

Որ խշշում էր երկինքն ի վեր, 

Երկինքն առած իր սաղարթին: 

Եվ օդի մեջ, ոլորտի մեջ, 

Հովերի մեջ լուսաբացի 

Ես կգտնեմ բույրերը տաք 

Մեր տան ծխի ու մեր հացի: 

Թե հրաշքով ճամփաս տանի 

Դեպի Եփրատ ու մանկություն, 

Հոտոտելով քեզ կգտնեմ, 

Հայրենական փոքրիկ իմ տուն։ 

Հարցեր և առաջադրանքներ 

1. Դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը և էլեկտրոնային բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր: 

Եփրաթ-գետ

Բարդի-ծառ

ոլորտ-շրջափակ տարածություն

Սաղարթ-Բույսի տերևների ամբողջությունը

2. Որտե՞ղ է հեղինակը գտնում իր մանկության տունը: Նշի՛ր այն հատվածը, որտեղ դա երևում է: 

Թե հրաշքով ճամփաս տանի 

Դեպի Եփրատ ու մանկություն, 

Հոտոտելով քեզ կգտնեմ, 

Հայրենական փոքրիկ իմ տուն։ 

3. Նկարագրիր դեպի ձեր տուն տանող ճանապարհը։ Ի՞նչ բույրեր, ձայներ, տեսարաններ կան։  Ինձ տուն տանող ճանապարից ծիտիկների ծլվլոցնե լսվում նաև գեղեցիկ ծաղիկների անուշ բույրն է գալիս։

4. Պատկերացրու՝ ճամփորդ ես։ Մի քանի նախադասությամբ գրիր՝ ու՞ր կտանի քեզ ճանապարհը։  ինձ իմ ճանապարը կտանի դեպի իմ մորական կողմի տատիկի և պապիկի գյուղ։ Պարտիզակ իմ սիրելի վայրը

5. Օգտվելով համացանցից՝ տեղեկություններ հավաքիր Եփրատի մասին և հրապարակիր բլոգումդ։։ 

Եփրատը Հին Կտակարանում կոչվել է Մեծ գետ և համարվել է դրախտի չորս գետերից մեկը։ Հայկական աղբյուրներում այն անվանվել է Եփրատական գետ, Եդեմաբուխ գետ, արաբական աղբյուրներում՝ Ֆրատ կամ Շատ- էլ-Ֆուրատ, հին պարսկական աղբյուրներում՝ Իֆրատու։

6. Paint նկարչական ծրագրով պատկերիր քո տան հետ կապված ամենաուրախ հիշողությունը, կամ ամենասիրելի վայրը։ ․